ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ κ. ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΣ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
ΜΗΝΥΤΗΡΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ
Του ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ (Μ.ΚΥ.Ο.) «ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ», εδρεύοντα στην Αθήνα επί της οδού ...... νομίμως εκπροσωπουμένου
ΚΑΤΑ
Παντός υπευθύνου.
Αξιότιμε κ. Εισαγγελεύ του Αρείου Πάγου,
Δυστυχώς, για πολλοστή τα τελευταία έτη φορά, γίναμε μάρτυρες μιας περιβαλλοντικής τραγωδίας, μιας ακόμα μεγάλης πυρκαγιάς, που αποτέφρωσε εκτάσεις εκατοντάδων χιλιάδων στρεμμάτων αφήνοντας στο διάβα της μόνο στάχτες και αποκαΐδια, μεταβάλλοντας με δραματικές συνέπειες το τοπίο ολόκληρης της Αττικής.
Η πυρκαγιά ξέσπασε το βράδυ της Παρασκευής 22 Αυγούστου 2009 στην περιοχή του Γραμματικού και λαμβάνοντας μεγάλες διαστάσεις γρήγορα επεκτάθηκε σε ολόκληρη τη βορειοανατολική Αττική βυθίζοντας στην απόγνωση και προκαλώντας αγανάκτηση στους κατοίκους των περιοχών των Δήμων Μαραθώνα, Αγ. Στεφάνου, Διονύσου, Παλλήνης, Ν. Μάκρης, Γέρακα, Άνοιξης, Δροσιάς και των Κοινοτήτων Γραμματικού, Βαρνάβα, Ροδόπολης, Σταμάτας, Πικερμίου, Καπανδριτίου και Ανθούσας, οι οποίοι παρακολουθούσαν, ανήμποροι πια να αντιδράσουν, τις περιουσίες τους να βρίσκονται στο έλεος της πύρινης λαίλαπας και τις φλόγες να κατασπαράζουν την άλλοτε γοητευτική δασώδη βλάστηση. Τέθηκε τελικώς υπό έλεγχο αφού επί τέσσερις ημέρες κατέκαψε περισσότερα από 200.000 στρέμματα δασικής κατά βάση εκτάσεως προξενώντας σημαντικές φθορές σε τουλάχιστον 150 οικίες ενώ η καταμέτρηση των καταστροφών βρίσκεται ακόμα εν εξελίξει.
Απόγνωση και αγανάκτηση είναι όμως τα αισθήματα που βίωσε κάθε συνειδητοποιημένος πολίτης συγκλονισμένος από την έκταση της καταστροφής και της πρωτοφανούς αδυναμίας του κρατικού μηχανισμού, ο οποίος για ακόμα μια φορά αντέδρασε σπασμωδικά, δίχως σχεδιασμό και αποκλειστικώς κατασταλτικά χωρίς να έχει προβεί σε οποιαδήποτε προληπτική ενέργεια για την αποσόβηση τέτοιας εκτάσεως καταστροφών. Ακριβώς αυτές οι ευθύνες επιδιώκονται με την παρούσα μήνυση να ερευνηθούν και διακριβωθούν, καθώς οι πράξεις και κυρίως οι παραλείψεις των αρμοδίων ήταν εκείνες που επέτρεψαν στην πυρκαγιά να εξελιχθεί με τον δραματικό αυτόν τρόπο.
Σύμφωνα με το άρθρο 24 του Συντάγματος η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων.
Στα πλαίσια της εξουσιοδοτήσεως του Συντάγματος σχετικά με την προστασία των δασικών εκτάσεων, ψηφίστηκε, ανάμεσα σε άλλα, και ο νόμος 3013/2002 με τίτλο «Αναβάθμιση της πολιτικής προστασίας και λοιπές διατάξεις», όπου και ορίζονται τα αρμόδια όργανα και οι υπεύθυνοι φορείς για την εκπόνηση σχεδίων και προγραμμάτων προλήψεως, ανά κατηγορία κινδύνου, για τη λήψη μέτρων ετοιμότητας και για την ανάληψη δράσεων πρόληψης, ετοιμότητας, αντιμετώπισης και αποκατάστασης σε περιπτώσεις φυσικών ή τεχνολογικών καταστροφών, μεταξύ των οποίων φυσικά περιλαμβάνονται και οι πυρκαγιές.
Πέρα από τα όργανα που φέρουν την ευθύνη της διαμόρφωσης, του συντονισμού και της επίβλεψης σε επίπεδο επικράτειας και τα οποία κυρίως είναι υπεύθυνα για τις κατευθύνσεις δράσεων προβλέπονται και αποκεντρωμένα όργανα Πολιτικής Προστασίας (Π.Π.), τα οποία και είναι αρμόδια για την υλοποίηση συγκεκριμένων πια δράσεων σε τοπικό επίπεδο, ενεργώντας προληπτικά και κατασταλτικά για την αντιμετώπιση των αναφερόμενων κινδύνων. Τα όργανα και οι φορείς αυτοί είναι:
Α) ο Γενικός Γραμματέας της Περιφέρειας, στις αρμοδιότητες του οποίου εντάσσονται:
- Ο συντονισμός και η επίβλεψη του έργου της Π.Π. για την πρόληψη, ετοιμότητα, αντιμετώπιση και αποκατάσταση των καταστροφών. Επίσης, ο συντονισμός της διάθεσης του απαραίτητου δυναμικού και μέσων.
- Η ευθύνη εφαρμογής του ετήσιου εθνικού σχεδιασμού, στο βαθμό που αφορά την περιφέρειά του.
- Η διατύπωση προτάσεων για το σχεδιασμό Πολιτικής Προστασίας, σχετικά με προγράμματα, μέτρα και δράσεις που αναφέρονται στην περιφέρεια του. Οι προτάσεις του υποβάλλονται στο Γενικό Γραμματέα Π.Π. και αποτελούν μέρος της εισήγησης για τον εθνικό σχεδιασμό, που εγκρίνεται από τη Διυπουργική Επιτροπή.
-Η εισήγηση στο γενικό Γραμματέα για την έκδοση απόφασης για την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης στις περιπτώσεις τοπικών καταστροφών και η έκδοση αποφάσεως για κήρυξη καταστάσεως έκτακτης ανάγκης για τοπικές καταστροφές μικρής εντάσεως.
Για τους σκοπούς αυτούς, στην έδρα κάθε περιφέρειας συνιστάται Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας, η οποία υπάγεται απευθείας στο Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας. Η Διεύθυνση συγκροτείται από δύο τμήματα: ι) Τμήμα Σχεδιασμού και Πρόληψης και ιι) Τμήμα Αντιμετώπισης και Αποκατάστασης (άρθρο 10,11).
Β. Ο Νομάρχης, στις αρμοδιότητες του οποίου εντάσσονται:
- Ο συντονισμός και η επίβλεψη του έργου της Πολιτικής Προστασίας εντός των ορίων του νομού.
- Η ευθύνη εφαρμογής του ετήσιου εθνικού σχεδιασμού Πολιτικής Προστασίας, στο βαθμό που τα περιφερειακά προγράμματα και δράσεις έχουν τοπικό χαρακτήρα, σε επίπεδο νομού.
- Η εισήγηση και υποβολή προτάσεων στο Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας.
- Η εισήγηση στο γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας για την έκδοση απόφασης για την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης, σε περιπτώσεις τοπικών καταστροφών.
Για τους σκοπούς αυτούς, στην έδρα κάθε Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και κάθε Νομαρχιακού Διαμερίσματος συνιστάται, ως οργανική μονάδα, αυτοτελές Γραφείο Πολιτικής Προστασίας, το οποίο υπάγεται στο Νομάρχη. Το Γραφείο αυτό είναι αρμόδιο για το σχεδιασμό και την οργάνωση σε θέματα πρόληψης, ενημέρωσης και αντιμετώπισης των καταστροφών ή καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και για το συντονισμό όλων των υπηρεσιών της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, για την εξασφάλιση της ετοιμότητας, την αντιμετώπιση των καταστροφών και την αποκατάσταση των ζημιών (άρθρο 12).
Γ. Τέλος, οι Δήμαρχοι και οι Πρόεδροι των Κοινοτήτων:
- Συντονίζουν και επιβλέπουν το έργο της Πολιτικής Προστασίας για την πρόληψη, ετοιμότητα, αντιμετώπιση και αποκατάσταση της καταστροφής, εφόσον συμβαίνει εντός των διοικητικών ορίων των αντίστοιχων Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.- Έχουν την ευθύνη εφαρμογής του ετήσιου εθνικού σχεδιασμού, αναφορικά με τους αντίστοιχους ΟΤΑ.
- Υποβάλλουν εισήγηση στο Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας.
- Διαθέτουν και συντονίζουν τη δράση του απαραίτητου δυναμικού και μέσων, εντός των ορίων του συγκεκριμένου ΟΤΑ.
Για τους σκοπούς αυτούς, σε όλους τους δήμους λειτουργεί Γραφείο Πολιτικής Προστασίας και Συντονιστικό Τοπικό Όργανο. Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της καταστροφής, καθώς και του έργου αποκατάστασης των ζημιών, το πιο πάνω Όργανο λειτουργεί σε 24ωρη βάση (άρθρο 13).
Εκ του αποτελέσματος, ήτοι της τεράστιας εκτάσεως της καταστροφής, συμπεραίνει εύλογα κανείς ότι υπήρξαν παραλείψεις και σφάλματα τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και σε επίπεδο καταστολής, ευθύνες που θα πρέπει να αναζητηθούν πρωτίστως στο επίπεδο των περιφερειακών – τοπικών οργάνων της Πολιτικής Προστασίας.
Είναι σαφές πως προληπτικές δράσεις δεν υπήρξαν και κανένας σχεδιασμός για την αποτροπή ή τον περιορισμό μιας πυρκαγιάς, η οποία μάλιστα ήταν αναμενόμενη. Τα αρμόδια όργανα ουδόλως ενδιαφέρθηκαν, επιδεικνύοντας τουλάχιστον ασύγγνωστη αμέλεια, να χαράξουν κάποιο σχέδιο αντιμετώπισης μιας πιθανώς εκδηλούμενης πυρκαγιάς. Τρόποι δράσης υπήρχαν, μέσα υπήρχαν, χρήματα έχουν διατεθεί αλλά παρόλα αυτά κανένα μέτρο δεν ελήφθη. Έτσι οι αντιπυρικές ζώνες και οι δασικοί οδοί παρέμειναν σχέδια επί χάρτου, ο καθαρισμός από τα ξηρά χόρτα και κλαδιά και από τα λοιπά εύφλεκτα υλικά δεν συνετελέστη ποτέ επαρκώς και πυροσβεστικοί κρούνοι δεν τοποθετήθηκαν σε καίρια σημεία εντός της δασικής εκτάσεως ή σε περιοχές παρακείμενες αυτής, ώστε να διευκολυνθεί ουσιαστικά το έργο της κατάσβεσης. Αναζητώντας κανείς ενέργειες που έχουν προληπτικό χαρακτήρα σε τοπικό επίπεδο πραγματικά ελάχιστες μπορεί να διακρίνει και τα χρηματικά κονδύλια ελάχιστα διατίθενται προς την υλοποίηση σχετικών έργων.
Η απουσία προληπτικών δράσεων και η ανυπαρξία σχεδίου καταδεικνύεται και από την κατασταλτική αντιμετώπιση της πυρκαγιάς. Η έλλειψη συγκεκριμένου πλάνου πυρόσβεσης και η αδυναμία ορθής εκτίμησης του κινδύνου είχε ως συνέπεια την απώλεια του ελέγχου του μετώπου της φωτιάς, όταν αυτή βρισκόταν στο αρχικό στάδιο εκδήλωσής της, και στη μετέπειτα ραγδαία εξέλιξή της, συνεπικουρούμενη και από τους ισχυρούς ανέμους, που έπνεαν στην περιοχή, με αποτέλεσμα την ανείπωτη αυτή περιβαλλοντική καταστροφή. Επιπλέον, η ολιγωρία και η έλλειψη συντονισμού των οργάνων Πολιτικής Προστασίας, η οποία και σαφώς οφείλεται στην απουσία ολοκληρωμένου σχεδίου δράσεως για περιπτώσεις ανάλογων φυσικών καταστροφών, είναι από τους βασικούς υπεύθυνους για την έκταση που έλαβε η φωτιά, καθώς αυτή θα μπορούσε με τις σωστές ενέργειες να τεθεί υπό πλήρη έλεγχο ήδη από το βράδυ της Παρασκευής, οπότε και εκδηλώθηκε. Υπάρχουν συγκεκριμένες παραλείψεις και συγκεκριμένα σφάλματα, τα οποία θα πρέπει να ερευνηθούν και ποινικά.
Η απόδοση ευθυνών δεν μπορεί να περιορίζεται στους υπεύθυνους για την εκδήλωση της πυρκαγιάς (εμπρηστές- αν φυσικά αποτελεί έργο εμπρηστή). Θα πρέπει να αναζητηθούν αυτές και σε εκείνους που ενώ είχαν την υποχρέωση δεν έπραξαν ως όφειλαν για τον περιορισμό των συνεπειών της. Θα πρέπει σύμφωνα με τα ανωτέρω να αποδοθούν από εσάς κατηγορίες εις βάρος όλων εκείνων, οι οποίοι αφενός έφεραν την ευθύνη για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των προγραμμάτων και δράσεων αποτροπής και πρόληψης τέτοιων φυσικών καταστροφών και αφετέρου εκείνων που είχαν κατά νόμο την ευθύνη της καταστολής της πυρκαγιάς που εκδηλώθηκε στην περιοχή του Γραμματικού την Παρασκευή 22 Αυγούστου 2009 και επί τέσσερις ημέρες κατέκαψε μεγάλο τμήμα της βορειοανατολικής Αττικής συνολικής εκτάσεως 200.000 στρεμμάτων περίπου επιφέροντας ανυπολόγιστη καταστροφή περιβαλλοντική και οικονομική.
Αθήνα, 1η Σεπτεμβρίου.2009
ΜΕΤΑ ΤΙΜΗΣ
Για τον αναφερόμενο ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ
Ιωάννης Δαραβίγκας
