Διαταραχές ύπνου

Συγγραφέας:
Ελένη Λαζαράτου

Οι διαταραχές ύπνου δεν αποτελούν πρόβλημα μόνο των ενηλίκων, αφού ξεκινούν από την αρχή της ζωής και παρουσιάζονται σε παιδιά κάθε ηλικίας. Περιλαμβάνουν την διακοπή του ύπνου, την αϋπνία, τους εφιάλτες, τους νυχτερινούς τρόμους, την υπνοβασία, την ναρκοληψία, τη νυχτερινή ενούρηση και τον τριγμό των δοντιών και η αντιμετώπισή τους δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς τα παιδιά δεν ζητούν βοήθεια, με αποτέλεσμα να εκφράζουν τις ενοχλήσεις τους με μεγάλη καθυστέρηση, όταν πια έχουν φτάσει στην εφηβεία. Ορισμένες φορές οι διαταραχές του ύπνου στα παιδιά είναι μεταβατικές και αποτελούν αντιδραστικά φαινόμενα προς το περιβάλλον ή συνδέονται με συναισθηματικές ή αναπτυξιακές φάσεις του παιδιού. Σε αυτή την περίπτωση, η πρόγνωση για τις διαταραχές ύπνου είναι καλή και συνήθως αρκεί η τροποποίηση ορισμένων περιβαλλοντολογικών συνθηκών προκειμένου να μειωθούν οι επιπτώσεις τους στη ζωή του παιδιού και της οικογένειας του.

Άλλες διαταραχές ύπνου ωστόσο είναι σοβαρότερες γιατί μειώνουν σημαντικά την λειτουργικότητα του παιδιού και τείνουν να εγκατασταθούν και να το συνοδεύσουν μέχρι την ενήλικη ζωή. Μπορεί να είναι πρωτογενείς, να οφείλονται σε βιολογικές ή σωματικές δυσλειτουργίες ή να αποτελούν συμπτώματα ψυχικής διαταραχής. Τα παιδιά με διαταραχές ύπνου αντιμετωπίζονται από μια πληθώρα ειδικών που αποτελείται από παιδίατρους, πνευμονολόγους, ωτορινολαρυγγολόγους, οδοντίατρους, παιδονευρολόγους ή παιδοψυχίατρους, ενώ αν χρειαστεί ο μικρός «ασθενής» παραπέμπεται σε ειδικευμένα κέντρα για προβλήματα ύπνου.
Ήπια προβλήματα ύπνου στην προσχολική ηλικία

Στα παιδιά προσχολικής ηλικίας παρατηρούνται κυρίως διαταραχές ύπνου που αποκαλούνται δυσυπνίες και χαρακτηρίζονται από ανεπαρκή, υπερβολικό ή κακής ποιότητας ύπνο. Τα προβλήματα ύπνου στα μικρά παιδιά αντανακλούν συνήθως τις δυσκολίες της σχέσης τους με τους γονείς τους και τα άλλα άτομα τα οποία έχουν αναλάβει την φροντίδα τους. Η αϋπνία σ’ αυτή την ηλικία έχει σχέση με το άγχος του αποχωρισμού. Το «να πάει να κοιμηθεί» σημαίνει για το παιδί να μείνει μόνο του, να αποχωριστεί την μητέρα του και να βρεθεί στο σκοτάδι με μόνη συντροφιά τις φαντασιώσεις του. Έτσι για να αφεθεί στον ύπνο έχει ανάγκη από ένα «μεταβατικό χώρο» που αντιπροσωπεύει την μητέρα στην πραγματική της απουσία. Το παιδί λοιπόν έχει ανάγκη να περιτριγυρίζεται από αγαπημένα αντικείμενα, να βυζαίνει το δάκτυλό του ή να επαναλαμβάνει κατά τρόπο ψυχαναγκαστικό ορισμένες χειρονομίες και πράξεις κάθε βράδυ πριν από τον ύπνο.

Άλλοτε οι δυσυπνίες της προσχολικής ηλικίας παρουσιάζονται σαν συνέχεια των διαταραχών ύπνου της βρεφικής ζωής. Τότε το νήπιο ξυπνάει στη μέση της νύχτας, δυσκολεύεται να ξανακοιμηθεί και συνήθως καταφεύγει στο κρεβάτι των γονιών του. Οι δυσυπνίες συναντώνται πολύ συχνά τα πρώτα παιδικά χρόνια. Εκτός από το άγχος αποχωρισμού και την ιδιοσυγκρασία του μικρού παιδιού στις δυσυπνίες παίζουν ρόλο η μη άνεση των συνθηκών ύπνου, παράγοντες διατροφής όπως η αλλεργία στο γάλα, οικογενειακές συγκρούσεις και παθολογικά προβλήματα της μητέρας
Πώς αντιμετωπίζεται η αϋπνία στα παιδιά

Η αντιμετώπιση της αϋπνίας στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ξεκινάει με συμβουλευτική των γονέων και στοχεύει στην τροποποίηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ γονέα και παιδιού. Αν λυθεί το πρόβλημα του αποχωρισμού τα προβλήματα ύπνου βελτιώνονται και βαθμιαία εξαφανίζονται. Για να διευκολυνθεί ο αποχωρισμός μπορεί να προηγηθούν οι ατομικές «τελετουργίες» ύπνου, όπως η ανάγνωση ενός παραμυθιού, ένα νανούρισμα ή μια ήσυχη μορφή παιχνιδιού που κατευνάζουν το άγχος. Μπορεί επίσης το παιδί να πάρει μαζί του το αγαπημένο του κουκλάκι ή ζωάκι ή την κουβέρτα που με την ιδιότητα του μεταβατικού αντικειμένου αντικαθιστά την παρουσία της μητέρας του.

Συνιστάται επίσης στους γονείς να μην παραμένουν συνεχώς δίπλα στο κρεβάτι του παιδιού όταν αυτό κλαίει γιατί έτσι το ενθαρρύνουν κατά κάποιο τρόπο να μείνει ξύπνιο. Τα παιδιά δεν κατορθώνουν να χαλαρώνουν στο κρεβάτι ιδίως όταν το κλάμα τους έχει αποτέλεσμα να τα σηκώνουν και να τα νανουρίζουν με κούνημα. Στις επίμονες περιπτώσεις που δεν βελτιώνονται με τροποποίηση της συμπεριφοράς μπορεί να χορηγηθούν αντί-ισταμινικά (σαν ήπια υπνωτικά) για βραχύ χρονικό διάστημα.
Άλλα προβλήματα ύπνου σε παιδιά προσχολικής ηλικίας

Οι παραϋπνίες αποτελούν την δεύτερη κατηγορία διαταραχών ύπνου στις οποίες ο ύπνος διακόπτεται από παθολογικές συμπεριφορές. Είναι πιο σπάνιες στα παιδιά προσχολικής ηλικίας σε σχέση με τις δυσυπνίες και σε αυτό το στάδιο ζωής περιλαμβάνουν τους νυχτερινούς τρόμους, τους εφιάλτες και την υπνοβασία.
Νυχτερινοί τρόμοι στα παιδιά προσχολικής ηλικίας

Οι νυχτερινοί τρόμοι παρατηρούνται σε 3% παιδιών ηλικίας 18 μηνών έως 6 ετών. Επέρχονται 60 έως 120 λεπτά μετά την έναρξη του ύπνου. Το παιδί χωρίς να ξυπνήσει ανασηκώνεται στο κρεβάτι του και κοιτάζει έντρομο χωρίς πραγματικά να βλέπει. Δυσκολεύεται να ξυπνήσει και αν καταφέρουμε να το ξυπνήσουμε κλαίει απαρηγόρητα, είναι σε σύγχυση και έχει δυσκολία προσανατολισμού. Το επόμενο πρωί υπάρχει πλήρης αμνησία του επεισοδίου. Οι νυχτερινοί τρόμοι στα παιδιά δεν συνδέονται με την ύπαρξη ψυχοπαθολογίας. Συνήθως βελτιώνονται και εξαφανίζονται με την ηλικία.
Πώς αντιμετωπίζονται οι νυχτερινοί τρόμοι στα παιδιά

Στους νυχτερινούς τρόμους η συμβουλευτική στοχεύει στο να ανακουφίσει το παιδί από το stress και την ένταση. Συνίσταται η αποφυγή έκθεσης σε φοβογόνα ερεθίσματα όπως τρομακτικά έργα και προγράμματα τηλεόρασης.
Εφιάλτες στα παιδιά προσχολικής ηλικίας

Οι εφιάλτες συμβαίνουν αργά τη νύχτα. Παρουσιάζονται αρκετά συχνά (η επίπτωσή τους μπορεί να φτάσει και το 50%) σε παιδιά ηλικίας 3 – 6 ετών. Το παιδί ξυπνάει φοβισμένο από τον ύπνο και διηγείται ένα άσχημο όνειρο. Όταν διηγείται τον εφιάλτη είναι τελείως ξύπνιο και καλά προσανατολισμένο, ενώ μπορεί να διηγηθεί το κακό όνειρο και το επόμενο πρωί. Οι εφιάλτες συνδυάζονται με αγχώδη όνειρα και stress. Οι τραυματικές εμπειρίες επίσης αυξάνουν τη συχνότητα και την ένταση των εφιαλτών. Ο υψηλός πυρετός μπορεί να προκαλέσει εφιάλτες. Οι εφιάλτες εύκολα διαφοροποιούνται από τους νυχτερινούς τρόμους, καθώς το παιδί μπορεί να τους διηγηθεί και δεν έχει αμνησία του γεγονότος το επόμενο πρωί.
Πώς αντιμετωπίζονται οι εφιάλτες στα παιδιά

Οι εφιάλτες αντιμετωπίζονται με υποστήριξη και ανακούφιση του παιδιού από τους γονείς κατά την διάρκεια των επεισοδίων. Όταν συνδέονται με τραυματικές εμπειρίες ή όταν συνυπάρχουν διαταραχές συμπεριφοράς προτείνεται ψυχοθεραπεία για το παιδί με τη συμμετοχή της οικογένειας.
Υπνοβασία στα παιδιά προσχολικής ηλικίας

Επεισόδια υπνοβασίας επέρχονται 60 – 120 λεπτά μετά την έλευση του ύπνου. Ένα στα επτά παιδιά 4 – 12 ετών παρουσιάζουν ένα επεισόδιο υπνοβασίας την εβδομάδα ενώ η συχνότητα υπνοβασίας ελαττώνεται κατά πολύ στην εφηβεία. Στο επεισόδιο υπνοβασίας το παιδί κάθεται ή περπατάει από 5 δευτερόλεπτά έως και μισή ώρα. Όταν περπατάει το κάνει χωρίς σκοπό, έχει κακό συντονισμό των κινήσεων και δεν έχει προσανατολισμό. Κινδυνεύει να χτυπήσει αν συναντήσει εμπόδια και είναι δύσκολο να ξυπνήσει. Το επόμενο πρωί έχει αμνησία του επεισοδίου. Τα επεισόδια υπνοβασίας είναι δύσκολο να προβλεφθούν. Συμβαίνουν παροδικά και σχετίζονται με υπερβολική κούραση και stress.
Πώς αντιμετωπίζεται η υπνοβασία στα παιδιά

Στην υπνοβασία αρκεί η εξήγηση και η υποστήριξη στο παιδί και στους γονείς. Το δωμάτιο πρέπει να είναι αρκετά ασφαλές και χωρίς αντικείμενα που να τραυματίζουν το παιδί. Τα παράθυρα του σπιτιού πρέπει να είναι κλειστά και οι πόρτες κλειδωμένες. Η απότομη διακοπή των υπνοβατικών επεισοδίων πρέπει να αποφεύγονται γιατί αυξάνει την σύγχυση, στην οποία βρίσκεται το παιδί. Συνιστάται σύντομος ύπνος 30- 60 λεπτών νωρίς το απόγευμα. Δεν πρέπει όμως αυτός ο απογευματινός ύπνος να παρατείνεται γιατί το παιδί δεν θα μπορεί να κοιμηθεί την κανονική ώρα το βράδυ. Στις βαριές περιπτώσεις υπνοβασίας χορηγούνται φάρμακα. Τα φάρμακα αυτά ανήκουν στην κατηγορία των βενζοδιαζεπινών (διαζεπάμη, φλουραζεπάμη) και ελαττώνουν την συχνότητα και την ένταση των επεισοδίων. Υπάρχουν όμως προβλήματα ανοχής και όταν διακόπτεται η φαρμακοθεραπεία οι κρίσεις επανεμφανίζονται.
Διαταραχές ύπνου στην σχολική ηλικία

Οι αϋπνίες, η άπνοια του ύπνου και η ναρκοληψία αποτελούν τις δυσυπνίες που ταλαιπωρούν τα παιδιά σχολικής ηλικίας. Το συχνότερο απαντούμενο πρόβλημα είναι η δυσκολία των παιδιών να κοιμηθούν. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με την τήρηση ενός ωραρίου στον ύπνο και την αποφυγή της κατανάλωσης διεγερτικών τροφίμων (αναψυκτικά τύπου κόλα, καφές, σοκολάτα).
Άπνοια και πώς αντιμετωπίζεται στα παιδιά

Η άπνοια του ύπνου ορίζεται σαν διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου που υπερβαίνει τα 10 δευτερόλεπτα. Κατά μέσο όρο οι άπνοιες διαρκούν 30 – 40 δευτερόλεπτα ως 3 λεπτά. Αρκούν 5 άπνοιες κατά τη διάρκεια της νύχτας για να διαγνωσθεί το σύνδρομο. Κάθε άπνοια συνοδεύεται από ένα σύντομο ξύπνημα με σκοπό να επανεγκατασταθεί ικανοποιητικός αερισμός και οξυγόνωση. Αυτά τα μικροξυπνήματα μπορεί να συμβούν μέχρι 200 – 300 φορές σε μια νύχτα. Ο ύπνος με αυτό τον τρόπο γίνεται ανήσυχος και ανεπαρκής. Την επόμενη ημέρα το παιδί παραπονείται για κούραση και παρουσιάζει δυσκολίες στη συγκέντρωση προσοχής. Η κακή σχολική επίδοση και τα προβλήματα συμπεριφοράς μπορεί να συνδέονται με το σύνδρομο άπνοιας του ύπνου.

Στο σύνδρομο άπνοιας του ύπνου λόγω εμποδίου της αναπνοής η θεραπεία είναι χειρουργική. Η επέμβαση συνίσταται στην αφαίρεση των αδενοειδών εκβλαστήσεων ή των αμυγδαλών ενώ σε βαρύτερες περιπτώσεις προτείνονται άλλες επεμβάσεις κυρίως πλαστικής χειρουργικής. Αντενδεικνύεται αυστηρά η χορήγηση υπνωτικών.
Ενούρηση και πως αντιμετωπίζεται στα παιδιά

Στις παραϋπνίες της σχολικής ηλικίας προστίθενται η νυχτερινή ενούρηση και ο τριγμός των δοντιών. Λέγοντας ενούρηση εννοούμε την ακούσια απώλεια ούρων, τη ημέρα ή / και τη νύχτα, χωρίς να υπάρχει οργανικό αίτιο. Η αιτιολογία της ενούρησης είναι πολυπαραγοντική και η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του συμπτώματος. Φυσιολογικά κατά την ανάπτυξη, η επίπτωση της ενούρησης μειώνεται κατά 15% το χρόνο από τα 5 μέχρι τα 18 χρόνια. Καλύτερη πρόγνωση έχουν τα κορίτσια. Για την αντιμετώπιση της ενούρησης έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορα φάρμακα. Πρόσφατες μελέτες ωστόσο δείχνουν ότι οι θεραπείες συμπεριφοράς έχουν καλύτερα και πιο μακροχρόνια αποτελέσματα.
Τριγμός των δοντιών και πώς αντιμετωπίζεται στα παιδιά

Ο τριγμός των δοντιών οφείλεται σε στερεοτυπικές κινήσεις της γνάθου και συμβαίνει στο 50% των φυσιολογικών βρεφών την περίοδο της οδοντοφυΐας. Βραχυχρόνια επεισόδια μπορούν επίσης να παρουσιαστούν στα νήπια. Θεωρείται παθολογικό όταν εμφανίζεται μετά τα δέκα έτη, ενώ οι έντονοι ήχοι τη νύχτα προκαλούν πρόβλημα στην οικογένεια. Συχνά δημιουργούνται οδοντιατρικά προβλήματα στο παιδί και οι οδοντίατροι είναι οι πρώτοι που καλούνται να παρέμβουν. Οι αιτίες του φαινομένου περιλαμβάνουν την μη σωστή εμφύτευση των δοντιών, τις νευρολογικές διαταραχές και το ψυχολογικό stress. Η θεραπευτική αντιμετώπιση για τον τριγμό των οδόντων πραγματοποιείται με συσκευές αφύπνισης, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτείται οδοντιατρική παρακολούθηση. Επίσης συνιστώνται παρεμβάσεις στην συμπεριφορά του παιδιού.

Πηγή:healthview.gr