Η ΤΥΧΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΘΕΝΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΟΥ ΒΡΑΧΩΡΙΟΥ

Ο ιστορικός Δ. Κόκκινος αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι κατά την απελευθέρωση του Αγρινίου (Βραχωρίου) συνέβησαν, σε σχέση με τους εβραίους τα ακόλουθα: «Αλλ' η αγριότης η εξαπτομένη υπό του πολέμου εξέσπασε κατά των εβραίων του Βραχωρίου. Ανυπεράσπιστοι ευρέθησαν υπό την μάχαιραν των νικητών. Οι Έλληνες στρατιώται κατά την αγρίαν αυτών καταδίωξιν των θυμάτων των εφώναζαν δια τους βανδαλισμούς που υπέστη ο νεκρός του Πατριάρχου από τον εβραϊκόν όχλον και δια τα καταμηνύσεις υπό εβραίων, των κρυπτομένων εκεί Ελλήνων, ...».

Η ΤΥΧΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΘΕΝΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΟΥ ΒΡΑΧΩΡΙΟΥ
.....Οι Τούρκοι αιχμάλωτοι ηγεμόνες Αλλάμπεης και ο ντερβέναγας Κραβάρων και Αποκούρου Ταχήρ-Παπούλιας Πασσάς(που δεν ήταν Αλβανός), ο Μαχμούτ Μπέης και η Ντζέκω Πασόνυφη (νύφη του Μεχμέτ Αγά Πασόπουλου) με τις οικογένειες τους παρελήφθησαν από τον Αλεξάκη Βλαχόπουλο. Ανταλλάχτηκαν με την οικογένεια του που κρατούνταν από τους Οθωμανούς αιχμάλωτη στην Πρέβεζα.
Κείμενα: ΙΩΑΝΝΗ ΓΡ. ΔΙΟΝΥΣΑΤΟΥ

Από το βιβλίο του συγγραφέα "Βραχώρι 11 Ιουνίου 1821
Παρασκευή 10 Ιουνίου 1821 και οι Τούρκοι του Βραχωριού δέχονται πια να παραδοθούν. Οι Έλληνες οπλαρχηγοί συμφωνούν. Δίνονται διαβεβαιώσεις για προστασία της ζωής όσων από τους Τούρκους και τους Εβραίους παραδοθούν. Όμως άτακτοι ένοπλοι Έλληνες που δεν ελέγχονται πια από τους οπλαρχηγούς του αγώνα επιδίδονται σε σφαγές φτωχών αιχμάλωτων Τούρκων και ιδιαίτερα Εβραίων, που είχαν πάρει το μέρος των κατακτητών και για να τους το δείξουν είχαν βασανίσει μέχρι θανάτου, αφού πρώτα τον τύφλωσαν με αγκαθιές, τον Παπαλέξη Δηματά, ιερέα του Βραχωριού. Ο Αλεξάκης Βλαχόπουλος αντέδρασε επίσης στις πρωτοβουλίες του Γεωργίου Βαρνακιώτη για αναίμακτη παράδοση των Τουρκοβραχωριτών και Εβραίων. Διακατεχόμενος από μένος κατά των Τούρκων που κρατούσαν αιχμάλωτη την οικογένειά του στην Άρτα διέταξε τους άντρες του το βράδυ της Κυριακής να αφήσουν τις πιστόλες τους και τα καριοφίλια τους και να ζωστούν τα γιαταγάνια τους και τα μαχαίρια τους. Περικύκλωσαν εκατοντάδες άοπλους αιχμάλωτους φτωχούς Τούρκους και Εβραίους που βρίσκονταν εγκλωβισμένοι στη περιοχή της σημερινής οδού Παναγοπούλου και της ομώνυμης πλατείας και κατέσφαξαν πολλούς. Σκηνές «νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου» διαδραματίστηκαν. Οι άντρες του Αλεξάκη Βλαχόπουλου άρπαξαν πολλά από τα κινητά υπάρχοντά τους και αποχώρησαν. Κάποιοι προχώρησαν και σε βεβηλώσεις νεκρών. Οι ελληνικές παραδόσεις περί σεβασμού των αιχμαλώτων πολέμου και των νεκρών, δυστυχώς, ξεχάστηκαν. Ο πατέρας του έγκριτου Αγρινιώτη φιλόλογου, δημοσιογράφου και ιστορικού Θεόδωρου Χαβέλλα από το σπίτι του που βρίσκονταν στην γωνία των δημοτικών οδών Παναγοπούλου και Γοργοποτάμου παρακολούθησε από μακριά το αποτρόπαιο εγχείρημα των αντρών του Αλεξάκη Βλαχόπουλου. Οι υπόλοιποι καπεταναίοι μόλις έμαθαν τα συμβάντα προσπάθησαν να συγκρατήσουν τις αντεκδικήσεις και έτσι έσωσαν πολλούς από τους προύχοντες αιχμάλωτους. Οι Βαλτινοί προέβησαν σε λαφυραγωγήσεις των τούρκικων σπιτιών και χαρεμιών. Ο οπλαρχηγός του Απόκουρου Κώστας Σιαδήμας μετέφερε τα λάφυρα που πήρε με 18 μουλάρια στο υποστατικό του Ψώριαρη. Ο θησαυρός αυτός ακόμη και σήμερα αναζητείται από κάποιους «κυνηγούς θησαυρών......

Η παράδοση των όπλων από τους εγκλωβισμένους Τούρκους ξεκίνησε το απόγευμα της Παρασκευής 10 Ιουνίου 1821 για να ολοκληρωθεί το πρωί του Σα66άτου 11 Ιουνίου 1821. Μια μεγάλη μέρα ξημέρωσε για το Βραχώρι και για την περιοχή του Κάρλελι. Η αυγή του Σαββάτου της 11ης Ιουνίου 1821 θα βρει το Βραχώρι ελεύθερο από τον Τούρκο κατακτητή. Το βράδυ της ίδιας μέρας είχε πλέον ολοκληρωθεί η παράδοση του τούρκικου οχυρού του Βραχωρίου στους Ελληνες πολιορκητές που ξεκίνησε το βράδυ της 10ης Ιουνίου 1821. Το μεγαλύτερο μέρος της δύναμης της Τουρκικής Φρουράς του Βραχωριού που αποτελούνταν από 1000 περίπου Τουρκαλβανούς εκτιμάται πως εξουδετερώθηκε ενώ από το συνολικό πληθυσμό των πέντε χιλιάδων (5.000) Οθωμανών και Εβραίων κατοίκων της πολίχνης του Τουρκικού οχυρού του Βραχωριού θεωρούμε ότι τουλάχιστον 3-4 χιλιάδες έχασαν τη ζωή τους κατά την διάρκεια της πολιορκίας ή τις μέρες που ακολούθησαν την κατάληψη της πόλης από τις επαναστατικές δυνάμεις των ραγιάδων.

Οι Τούρκοι αιχμάλωτοι ηγεμόνες Αλλάμπεης και Ταχήρ - Παπούλιας Πασσάς, ο Μαχμούτ Μπέης και η Ντζέκω Πασόνυφη (νύφη του Μεχμέτ Αγά Πασόπουλου) με τις οικογένειες τους παρελήφθησαν από τον Αλεξάκη Βλαχόπουλο. Ανταλλάχτηκαν με την οικογένεια του που κρατούνταν από τους Οθωμανούς αιχμάλωτη στην Πρέβεζα. Οι αγάδες Χαλίλ Μπέης και Βείζ εφέντης μαζί με τις οικογένειες τους και λίγες φαμίλιες αγαδομπέηδων οδηγηθήκαν για προσωρινή προστασία στο σπίτι του Γιαννάκη Στάικου στην Βελάουστα (Πυργί). Ο Γεώργιος Βαρνακιώτης μετέφερε με ασφάλεια 300 Τούρκους αιχμαλώτους με τις οικογένειες τους στον Αστακό. Οι περισσότερες αιχμάλωτες φτωχές τουρκικές οικογένειες μαζί με τους επιζήσαντες Τούρκους πολεμιστές που υπολογίζονται κατ' εκτίμηση σε 2.000 συνολικά ψυχές παραδόθηκαν στο καπετάνιο του Ζυγού Δημήτριο Μάκρη για να οδηγηθούν από τις δυνάμεις του στη περιοχή της Μακρυνείας. Η μοίρα όμως γι' αυτές τις ψυχές είχε γράψει απρόβλεπτο και σκληρό τέλος. Εκτιμάται βάσιμα πως σκοτωθήκαν «δια λιθοβολισμού» από τον όχλο της περιοχής καθώς οι δυνάμεις του «πετρίτη του Ζυγού» δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν να τους προστατέψουν. Οι υπόλοιποι Τούρκοι που γλύτωσαν την σφαγή των αντρών του Βλαχόπουλου και παρέμειναν στη πόλη, σύμφωνα με την συνθήκη παράδοσης, μοιράστηκαν στα κτήματα των χωριών της γύρω περιοχής όπου πρόσφεραν την εργασία τους. Κάποιοι Τούρκοι εγκαταστάθηκαν σε περιοχή που γειτνίαζε με τον ναό του Αη Δημήτρη όπου σήμερα απλώνονται τα «Αη βασηλιώτικα». Τον Σεπτέμβρη του 1822 βρίσκονται ακόμη εκεί με άγνωστη την παραπέρα τύχη τους. Πολλές χανούμισσες πλούσιων τουρκικών οικογενειών βρέθηκαν να υπηρετούν Έλληνες ή κρατούνταν ως ερωμένες τους. Όμορφες Τουρκοπούλες γέννησαν παιδιά, δίνοντας τη χαρά του πατέρα, όπως στον άτεκνο καπετάν Τσόγκα, αφού ασπάστηκαν τον χριστιανισμό, κατ' επιταγή του δεσπότη της περιοχής και έτσι παρέμειναν για πάντα. Οι υπόλοιποι αιχμάλωτοι, κάποιες εκατοντάδες, σταδιακά αναχώρησαν για την Αλβανία ή ανταλλάχτηκαν με Έλληνες αιχμαλώτους.