«Ήρθε ο Παπανδρέου και μας έκλεψε την καρδιά» έγραψε στη στήλη του ο Μεμέτ Αλί Μπιράντ. «Με κλάδο ελαίας ο Παπανδρέου» φέρουν ως τίτλο πολλά ρεπορτάζ. Σε λιγότερο εύγλωττο στιλ, αλλά με σχετική ομοφωνία, ο Τουρκικός τύπος εκφράζει συγκίνηση και ικανοποίηση για την αιφνιδιαστική επίσκεψη του νεοεκλεγέντος Έλληνα πρωθυπουργού στην Κωνσταντινούπολη.
Κυβερνητικές πηγές παραδέχονται ότι αιφνιδιάστηκαν, ενώ οι αναλυτές ερμηνεύουν την απόφαση του Παπανδρέου να επισκεφθεί πρώτη, πέντε μόλις ημέρες μετά την ανάδειξή του στην πρωθυπουργία, την Τουρκία αντί για την Κυπριακή Δημοκρατία ως απόδειξη της πρόθεσής του να καταπιασθεί με τα ελληνοτουρκικά. Καθολική είναι η εκτίμηση πως η επίσκεψη αποτελεί «κίνηση γεμάτη νόημα» προς την Τουρκία, κίνηση φιλοφρόνησης που αναμένει ανταπόκριση.
Παρότι πραγματοποιήθηκε με το πρόσχημα της συνόδου των χωρών της Νοτιανατολικής Ευρώπης, στην οποία συμμετείχε με την ιδιότητα του υπουργού εξωτερικών, οι Τούρκοι υπογραμμίζουν πως η σύνοδος ήταν μονάχα η πρόφαση. Η επίσκεψη αποτελεί έμπρακτη απόδειξη ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός θα επανεντάξει τις διμερείς σχέσεις με την Τουρκία στις προτεραιότητες της Ελληνικής κυβέρνησης, τονίζουν οι Τούρκοι αναλυτές. Υπενθυμίζουν ότι ο Παπανδρέου υπήρξε συθεμελιωτής της ελληνοτουρκικής προσέγγισης με τον ομόλογό του Ισμαήλ Τζεμ, κατά τη διάρκεια της θητείας του ως υπουργού εξωτερικών στην κυβέρνηση Σημίτη.
Με μια μάλλον γλυκανάλατη διάθεση και γλώσσα, πολλοί αναλυτές εστίασαν στην επίσκεψη μνήμης που, κομίζων κλάδο ελαίας, πραγματοποίησε ο Παπανδρέου στο μνήμα του Ισμαήλ Τζεμ και άλλοι τόσοι έκαναν λόγο για «επίθεση φιλίας». Ο Έλληνας πρωθυπουργός, σε μία έντονα συμβολική γλώσσα, απέθεσε στο μνήμα του αδικοχαμένου από τη λευκαιμία ομολόγου του κλάδους από μία ελιά που οι δύο, υπουργοί εξωτερικών τότε, φύτεψαν μαζί στο Ηραίον της Σάμου. Η επίσκεση – προσκύνημα του Παπανδρέου και συγκίνησε πολύ, και ερμηνεύθηκε ως «κίνηση φιλίας».
Ο τύπος καλεί την κυβέρνηση να ανταποκριθεί στις κινήσεις καλής θέλησης του Έλληνα πρωθυπουργού και να εφαρμόσει και έναντι της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας την αρχή «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες». Θεμέλιος λίθος του στρατηγικού οράματος του νυν υπουργού εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, η αρχή πρεσβεύει ότι η Τουρκία πρέπει να δώσει λύση στις διμερείς διαφορές που υφίστανται με τους γείτονές της, και να οικοδομήσει μαζί τους σχέσεις οικονομικής αλληλεξάρτησης. Την αρχή η εφήρμοσε αρχικά η πρώτη κυβέρνηση Έρντογαν, δίνοντας τέλος στον «ψυχρό πόλεμο» δεκαετιών με τη Συρία και οικοδομώντας αρμονικότατες σχέσεις με το καθεστώς Άσαντ. Τις ημέρες αυτές αποδέκτης των ανοιγμάτων της Τουρκίας είναι η Αρμενία, με την κυβέρνηση της οποίας υπεγράφη το Σάββατο στη Ζυρίχη καταστατικός χάρτης για τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων. Τουρκικές διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι η Ελλάδα αποτελεί τη μόνη πύλη προς την ΕΕ, και επομένως οι αγαστές σχέσεις «με την άλλη πλευρά του Αιγαίου» είναι επιβεβλημένες. Τονίζουν παράλληλα ότι παρά τα περιφερειακά ανοίγματα του Νταβούτογλου, η ένταξη στην ΕΕ παραμένει ο απώτατος στόχος της εξωτερικής πολιτικής της χώρας.
Όλα αυτά ακούγονται πολύ ωραία και ευχάριστα, το ζήτημα ωστόσο είναι πως θα εφαρμοσθούν επί του πρακτέου. Η οικοδόμηση αγαστών σχέσεων με τη Συρία εδράζεται στο γεγονός ότι το καθεστώς Άσαντ επιθυμεί διακαώς να εξέλθει από τη διεθνή απομόνωση στην οποία το έχει ωθήσει η επέμβαση της Συρίας στα εσωτερικά του Λιβάνου, η διαμάχη της με το Ισραήλ και το φλερτ της με την Τεχεράνη. Οι σχέσεις των δύο χωρών ήταν ψυχρότατες για δεκαετίες, καθώς η Συρία δεν αναγνώριζε την προσάρτηση από την Τουρκία του Σαντζακίου της Αλεξανδρέττας (σημερινή περιοχή Χατάυ). Την περιοχή παραχώρησαν στο νεοσύστατο Κεμαλικό κράτος οι Γαλλικές αποικιακές αρχές της Συρίας το 1938. Αν και οι χάρτες σε όλα τα δημόσια κτίρια της Συρίας δείχνουν το Χατάυ ως Συριακό έδαφος, το καθεστώς Άσαντ αναγνώρισε – διακριτικά, σχεδόν στα μουλωχτά – την κυριαρχία της Τουρκίας στην περιοχή με άρθρο σε ένα εμπορικό πρωτόκολλο του 2005. Παράλληλα, οι δύο χώρες έλυσαν τις διαφωνίες τους σχετικά με τη διανομή των υδάτων του Ευφράτη. Εκατομμύρια δολλάρια σε Τουρκικές επενδύσεις και εμπορεύματα κατέκλυσαν τη Συρία, ενώ οι αρχές είχαν – από το 1999 και υπό την απειλή πολέμου της Τουρκίας – απελάσει τον Αμπντουλλάχ Ότζαλαν και σταματήσει την παροχή αρωγής στο ΡΚΚ.
Η οικοδόμηση διμερών σχέσεων με την Αρμενία στηρίζεται σε αμοιβαίες παραχωρήσεις. Η μεν Αρμενική πλευρά, παρά την αποστροφή της Αρμενικής διασποράς, δέχεται να προχωρήσει στη σύναψη διπλωματικών σχέσεων χωρίς να αξιοί την αναγνώριση από την Τουρκία της Γενοκτονίας των Αρμενίων του 1915. Παράλληλα, η Τουρκική κυβέρνηση δε θέτει όρο την άρση της Αρμενικής κατοχής του πρώην αυτόνομου αρμενικού θύλακα του Αζερμπαϊτζάν Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ) για τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων με την Αρμενία. Οι Τούρκοι εθνικιστές καταγγέλλουν την «προδοσία» του Έρντογαν έναντι στο ομόγλωσσο και ομόθρησκο Αζερμπαϊτζάν. Καθώς τα κοινοβούλια της Αρμενίας και της Τουρκίας θα πρέπει να εγκρίνουν τη συμφωνία, το μέλλον της είναι αβέβαιο.
Ποιες όμως είναι οι πιθανές παραχωρήσεις των δύο μερών επί των οποίων τυχόν οικοδομηθεί μία ελληνοτουρκική προσέγγιση; Διπλωματική πηγή της Τουρκίας τόνισε στο newstime ότι «θα ήταν ανώριμο και άτοπο να αναμένεται από την Τουρκία να αναγνωρίσει ως τετελεσμένο τη Νότια Κύπρο ως μόνο κράτος που εκπροσωπεύει το νησί στην ΕΕ, ή τις ελληνικές θέσεις ότι το Αιγαίο αποτελεί ελληνική θάλασσα». Η εν λόγω πηγή δε θέλησε να σχολιάσει τις δηλώσεις του κυρίου Παπανδρέου, με τις οποίες προέτρεπε την Τουρκία να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και να αναλάβει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις ενταξιακές της συνομιλίες. Πηγές κοντά στο Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών πιστεύουν πως έναντι της ΕΕ και των πιθανών επικρίσεων για έλλειψη προόδου στο Κυπριακό η Άγκυρα θα αντιτείνει τα ανοίγματά της στο εσωτερικό έναντι των Κούρδων και στο εξωτερικό έναντι της Αρμενίας, αλλά και την οικονομική και στρατηγική της ισχύ (σήμερα η Τουρκία είναι η 17η μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως, ενώ βρίσκεται στο σταυροδρόμοι των αγωγών ενεργείας προς την ΕΕ).
«Στα ζητήματα των Κούρδων και στο θέμα της Αρμενίας έχουμε τα περιθώρια να προβούμε σε κάποιες παραχωρήσεις, χωρίς να διακυβεύουμε τις βασικές σταθερές της πολιτικής μας. Αντίθετα, στο Κυπριακό και τις σχέσεις στο Αιγαίο δεν έχουμε αντίστοιχα περιθώρια» τόνισε ο εν λόγω Τούρκος διπλωμάτης.
Αναλυτές και παρατηρητές των ευρωπαϊκών χωρών αναμένουν ότι καθώς οι πιθανότητες μίας ένταξης στην ΕΕ για την Τουρκία μοιάζουν ισχνές στο εγγύς μέλλον, η Ευρωπαϊκή δυναμική ενδέχεται να μην αποτελεί πλέον το βασικό παράγοντα καθορισμού των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Αυτές ενδέχεται να επιστρέψουν σε μία διμερή βάση, εξέλιξη ενδεχομένως δυσμενή για τον καθορισμό τους στο άμεσο μέλλον. «Ωστόσο, με τον Παπανδρέου από τη μία πλευρά και τον Νταβούτολγου από την άλλη, η καλή πρόθεση αμφιμερώς θυμίζει το κλίμα της περιόδου Παπανδρέου – Τζεμ, αν και δεν το θυμίζει καθόλου το διεθνές περιβάλλον και δεν υπάρχει για την Τουρκία το καρότο της γρήγορης ένταξης» εκτιμά πηγή της ΕΕ στην Άγκυρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου